Trong bối cảnh toàn cầu hóa không ngừng mở rộng, vị thế đồng đô la Mỹ vẫn là một chủ đề thu hút sự quan tâm của các nhà kinh tế và chính trị gia trên toàn thế giới. Là đồng tiền chủ chốt trong hệ thống tài chính quốc tế, USD không chỉ đóng vai trò quan trọng trong thương mại và đầu tư mà còn phản ánh sức mạnh kinh tế lẫn ảnh hưởng địa chính trị của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, với những thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế toàn cầu, vai trò này đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức đáng kể. Hãy cùng GenZ Đầu Tư tìm hiểu nhé!
Vai trò của USD trong bối cảnh toàn cầu hóa
Toàn cầu hóa đã tạo ra một thế giới kết nối chặt chẽ hơn, nơi các nền kinh tế phụ thuộc lẫn nhau thông qua thương mại, đầu tư và tài chính. Trong bối cảnh này, USD đóng vai trò như một “xương sống” của hệ thống kinh tế toàn cầu.
USD là đồng tiền chủ đạo trong các giao dịch xuyên biên giới. Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), hơn 88% giao dịch ngoại hối toàn cầu năm 2022 có liên quan đến USD. Hầu hết các mặt hàng chiến lược như dầu mỏ, vàng và nông sản đều được định giá và thanh toán bằng USD. Điều này không chỉ đảm bảo nhu cầu liên tục đối với USD mà còn giúp Hoa Kỳ duy trì ảnh hưởng kinh tế trên thế giới.
USD không chỉ là một công cụ kinh tế mà còn là vũ khí địa chính trị mạnh mẽ. Hoa Kỳ đã sử dụng sức mạnh của USD để áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế lên các quốc gia như Iran, Nga và Triều Tiên. Bằng cách cắt đứt quyền truy cập vào hệ thống tài chính dựa trên USD (như SWIFT), Washington có thể gây áp lực lên các đối thủ mà không cần đến biện pháp quân sự. Điều này cho thấy USD không chỉ phản ánh sức mạnh kinh tế mà còn là biểu tượng của quyền lực mềm và cứng của Hoa Kỳ.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, USD vẫn duy trì vị thế vượt trội nhờ sự phụ thuộc của thế giới vào hệ thống tài chính Hoa Kỳ. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của các nền kinh tế mới nổi và công nghệ tài chính đang đặt ra câu hỏi: Liệu USD có thể tiếp tục thống trị trong tương lai? Để trả lời, chúng ta cần xem xét các yếu tố then chốt đã củng cố vị thế của nó.
Xem thêm: Đồng Euro kỹ thuật số là gì? Lý do ra đời của đồng Euro kỹ thuật số
TOP 5 yếu tố then chốt củng cố vị thế đồng Đô la Mỹ
Sức mạnh kinh tế của Hoa Kỳ
Đây là nền tảng vững chắc cho vị thế của USD. Với GDP danh nghĩa ước tính khoảng 26,5 nghìn tỷ USD vào năm 2025 (theo dự báo của IMF), Hoa Kỳ là nền kinh tế lớn nhất thế giới, vượt xa các đối thủ như Trung Quốc (19 nghìn tỷ USD). Sự đa dạng hóa kinh tế giúp Mỹ duy trì sức mạnh vượt trội: ngành công nghệ với các ông lớn như Apple và Microsoft tạo ra doanh thu hàng trăm tỷ USD mỗi năm, ngành tài chính ở Wall Street dẫn đầu thị trường vốn toàn cầu, và ngành năng lượng đặc biệt là dầu đá phiến, đóng góp hơn 20% nguồn cung dầu thế giới.
Khả năng phục hồi của Hoa Kỳ cũng là điểm nhấn: sau khủng hoảng tài chính 2008, gói cứu trợ 700 tỷ USD (TARP) và chính sách nới lỏng định lượng đã đưa kinh tế Mỹ trở lại quỹ đạo tăng trưởng nhanh chóng; tương tự, trong đại dịch COVID-19, các gói kích thích hơn 5 nghìn tỷ USD đã duy trì tiêu dùng nội địa, vốn chiếm 70% GDP.
Các công ty đa quốc gia như Amazon hay Tesla càng củng cố ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ, khi phần lớn doanh thu quốc tế của họ được quy đổi về USD. Chính quy mô và sức bền kinh tế này tạo niềm tin rằng USD sẽ giữ giá trị lâu dài, biến nó thành đồng tiền được ưa chuộng trong đầu tư và dự trữ.
Vai trò đồng tiền dự trữ toàn cầu
Đây là yếu tố thứ hai đảm bảo vị thế thống trị của USD. Theo số liệu từ IMF năm 2024, USD chiếm khoảng 58 – 60% dự trữ ngoại hối toàn cầu, vượt xa Euro (20%) và Nhân dân tệ (5%). Các quốc gia như Nhật Bản (dự trữ 1,3 nghìn tỷ USD), Trung Quốc (hơn 50% trong 3,2 nghìn tỷ USD dự trữ là USD) hay Hàn Quốc đều tích trữ USD như một “lá chắn” để ổn định tỷ giá và bảo vệ kinh tế trong khủng hoảng.
Lịch sử đã chứng minh tầm quan trọng của USD: trong khủng hoảng tài chính châu Á 1997 – 1998, các nước như Thái Lan và Indonesia sụp đổ tiền tệ do thiếu hụt dự trữ USD. Ngoài ra, USD là đồng tiền chính trong hơn 40% giao dịch thương mại quốc tế (theo BIS 2022), đặc biệt trong hệ thống “Petrodollar”.
Từ năm 1974, thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út đã buộc các nước OPEC định giá dầu bằng USD; với 95 triệu thùng dầu giao dịch mỗi ngày (2024), tương đương 3,5 nghìn tỷ USD mỗi năm, nhu cầu USD trở nên bất tận. Hơn nữa, nhiều quốc gia như Argentina hay Thổ Nhĩ Kỳ phát hành trái phiếu bằng USD để vay vốn quốc tế, buộc họ phải tích lũy USD để trả nợ. Vai trò này đảm bảo USD luôn được săn đón, giảm rủi ro mất giá và duy trì vị trí trung tâm trong kinh tế toàn cầu.
Chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang (FED)
Chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang (FED) đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố giá trị và sức hấp dẫn của USD. Là ngân hàng trung ương Hoa Kỳ, FED kiểm soát cung tiền và lãi suất với sự minh bạch và linh hoạt đáng kể.
Từ năm 2022 – 2023, khi lạm phát Mỹ đạt đỉnh 9,1%, FED tăng lãi suất từ gần 0% lên 5,5%, khiến USD tăng giá 15% so với các đồng tiền lớn khác (theo DXY Index). Động thái này làm tăng lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ, thu hút hơn 1,2 nghìn tỷ USD từ các quỹ đầu tư toàn cầu trong năm 2023. Ngược lại, khi FED cắt giảm lãi suất xuống 0 – 0,25% vào năm 2020 để đối phó đại dịch, USD đã hỗ trợ tăng trưởng toàn cầu bằng cách giảm chi phí vay nợ.
Quyết định của FED không chỉ ảnh hưởng trong nước mà còn tạo sóng lan tỏa: năm 2023, ECB và Ngân hàng Nhật Bản phải điều chỉnh chính sách để tránh mất giá tiền tệ trước USD mạnh. Chính sách tiền tệ của FED biến USD thành công cụ điều phối kinh tế toàn cầu, vừa bảo vệ giá trị nội tại, vừa thu hút nhà đầu tư và duy trì niềm tin vào đồng tiền này.
Ổn định chính trị và pháp quyền
Ổn định chính trị và pháp quyền là lợi thế lớn giúp USD vượt trội so với các đồng tiền khác. Hoa Kỳ sở hữu hệ thống chính trị ổn định với nền dân chủ lâu đời và pháp lý minh bạch, trái ngược với nhiều quốc gia đối mặt với bất ổn như Nga (xung đột Ukraine 2022), Venezuela (lạm phát siêu phi mã thập kỷ 2010) hay Trung Đông (rối loạn địa chính trị).
Trong các thời kỳ khủng hoảng, USD thường được xem là “tài sản an toàn”. Ví dụ, khi đại dịch COVID-19 bùng phát năm 2020, giá trị USD tăng vọt khi nhà đầu tư toàn cầu đổ xô mua trái phiếu kho bạc Mỹ; tương tự, trong chiến tranh Nga – Ukraine, nhu cầu USD tăng mạnh khi các quỹ đầu tư rút vốn khỏi châu Âu.
Sự ổn định này được củng cố bởi hệ thống pháp luật bảo vệ quyền sở hữu và hợp đồng, tạo môi trường an toàn cho các giao dịch tài chính quốc tế. So với các đồng tiền từ những quốc gia có rủi ro chính trị cao, USD trở thành lựa chọn ưu tiên, không chỉ trong đầu tư mà còn trong dự trữ quốc gia, giúp duy trì vị thế vững chắc.
Hệ thống tài chính toàn cầu phụ thuộc vào USD
Đây là yếu tố cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng. USD là trung tâm của các giao dịch tài chính quốc tế, với hơn 50% thanh toán toàn cầu qua hệ thống SWIFT sử dụng USD (2024). Trái phiếu kho bạc Mỹ (Treasury Bonds), với lợi suất ổn định và rủi ro gần như bằng 0, được xem là tài sản an toàn nhất thế giới, thu hút hàng nghìn tỷ USD từ các quỹ đầu tư, ngân hàng và chính phủ.
Ví dụ, năm 2023, Trung Quốc và Nhật Bản nắm giữ lần lượt 900 tỷ và 1,1 nghìn tỷ USD trái phiếu Mỹ, cho thấy sự phụ thuộc sâu sắc vào USD. Các ngân hàng toàn cầu cũng giữ tài khoản USD để thực hiện giao dịch xuyên biên giới, từ thanh toán hàng hóa đến chuyển tiền quốc tế.
Hệ thống tài chính này tạo ra một vòng tròn khép kín: USD càng được sử dụng, càng củng cố vai trò của nó, khiến các quốc gia và tổ chức không thể dễ dàng thay thế. Sự phụ thuộc này biến USD thành “mạch máu” của kinh tế toàn cầu, đảm bảo vị thế không thể lung lay trong ngắn và trung hạn.
Thách thức đối với vị thế của USD trong tương lai
Đồng đô la Mỹ từ lâu đã giữ vai trò là đồng tiền dự trữ hàng đầu thế giới, nhưng hiện đang đối mặt với nhiều thách thức.
Sự trỗi dậy của các nền kinh tế khác, đặc biệt là Trung Quốc với đồng nhân dân tệ, đang tạo áp lực lên vị thế thống trị của USD. Các lệnh trừng phạt kinh tế của Mỹ cũng khiến một số quốc gia tìm cách giảm phụ thuộc vào USD trong thương mại quốc tế, chuyển sang sử dụng các đồng tiền khác hoặc phát triển hệ thống thanh toán thay thế. Ngoài ra, lạm phát và nợ công tăng cao tại Mỹ cũng làm dấy lên lo ngại về sự ổn định dài hạn của đồng tiền này.
Dù đối mặt với thách thức, USD vẫn có những lợi thế lớn để duy trì vị thế. Hệ thống tài chính Mỹ phát triển, tính thanh khoản cao và niềm tin toàn cầu vào đồng USD là những yếu tố khó thay thế trong ngắn hạn.
Tuy nhiên, tương lai của USD sẽ phụ thuộc vào cách Mỹ quản lý kinh tế và chính sách đối ngoại. Sự phát triển của tiền kỹ thuật số, như đồng nhân dân tệ số của Trung Quốc hay các loại tiền mã hóa, cũng có thể định hình lại vai trò của USD. Nếu Mỹ ứng tốt với các thay đổi này, USD có thể tiếp tục là trụ cột của tài chính toàn cầu, nhưng không còn ở vị thế độc tôn như trước.
Xem thêm: Kiến thức Forex
Kết luận
Dù đối mặt với nhiều thách thức, vị thế đồng đô la Mỹ vẫn được củng cố bởi sức mạnh kinh tế, hệ thống tài chính phát triển và niềm tin toàn cầu. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của các đồng tiền khác cùng với những biến động trong chính sách kinh tế và công nghệ tài chính đang đặt ra câu hỏi lớn về tương lai của USD. Liệu vị thế đồng đô la Mỹ có tiếp tục duy trì sự thống trị hay dần nhường chỗ cho những thay đổi mới, điều đó phụ thuộc vào khả năng thích nghi của Hoa Kỳ trước dòng chảy của toàn cầu hóa.